In de hedendaagse samenleving staat sociale veiligheid binnen zorgorganisaties hoog op de agenda. Ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag vormen een ernstige bedreiging voor de veiligheid en het welzijn van zowel zorgverleners als zorgontvangers. De aanleiding voor het onderwerp van sociale veiligheid binnen zorgorganisaties is de alarmerende toename van incidenten die zich voordoen in deze setting. Het gaat daarbij over grensoverschrijdend gedrag van cliënten/patiënten (externen) of van collega’s onderling (internen).
Ongewenst gedrag op het werk door externen
Werknemers met een zorg- of welzijnsberoep ervaarden in 2017 naar verhouding het vaakst ongewenst gedrag op het werk door externen, zoals klanten of patiënten. Met 52 procent zei ruim de helft van hen dat een keer of vaker te hebben meegemaakt. Dat wil zeggen dat zij te maken kregen met ongewenste seksuele aandacht, intimidatie, lichamelijk geweld of pesten. Dat meldt het CBS op basis van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA), uitgevoerd door het CBS en TNO.
Bovendien rapporteerde bijna 15% van de zorgverleners dat zij te maken hebben gehad met seksuele intimidatie in de zorgomgeving. Deze cijfers benadrukken de urgentie om deze kwesties aan te pakken en te streven naar een veilige omgeving voor alle betrokkenen.
Uit de recente Publieksmonitor van het Nationaal actieprogramma seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld (hierna: NAP) bleek dat 1 op de 2 Nederlanders seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt, waarvan 73% van alle vrouwen en 23% van alle mannen (bron: Publieksmonitor Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag 2023). Het komt overal voor, dus ook op de werkvloer. Collega’s, bij leidinggevenden, maar ook onder klanten, patiënten en anderen hebben hiermee te maken. (uit: Handreiking opvolging meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag)
Het bespreekbaar maken van ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag binnen zorgorganisaties een grote uitdaging. Er heerst vaak een cultuur van stilte en schaamte rondom deze onderwerpen, waardoor slachtoffers terughoudend kunnen zijn om hun ervaringen te delen. Bovendien kunnen zorgverleners terughoudend zijn om collega’s aan te spreken op hun gedrag of vermoedens van misstanden te melden, uit angst voor repercussies of verstoring van de werkrelaties.
Het doorbreken van deze stilte en het creëren van een open en transparante omgeving waarin sociale veiligheid bespreekbaar is, is van essentieel belang. Zorgorganisaties moeten een cultuur bevorderen waarin iedereen zich veilig voelt om hun ervaringen te delen en vertrouwen hebben in een adequate en rechtvaardige reactie. Dit vereist een actieve inzet van leidinggevenden om bewustwording te creëren, beleid en procedures op te stellen en training en ondersteuning te bieden aan alle medewerkers.
Door sociale veiligheid serieus te nemen en een proactieve benadering te hanteren, kunnen zorgorganisaties een omgeving creëren waarin ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag niet getolereerd worden. Het waarborgen van de veiligheid en het welzijn van zorgverleners en zorgontvangers moet een prioriteit zijn voor elke zorgorganisatie, en het is van cruciaal belang dat dit onderwerp openlijk en transparant wordt besproken om positieve verandering te bewerkstelligen.
Ons aanbod
Binnen de organisaties werken medewerkers nauw samen met elkaar en met bezoekers en patiënten. Er wordt intensief gecommuniceerd binnen en tussen disciplines en in die communicatie vindt er soms wrijving of spanningsopbouw plaats. In een enkele situatie leidt dat tot grensoverschrijdend gedrag waarbij persoonlijke grenzen worden overschreden en er een conflictueuze situatie ontstaat. Er zijn ook situaties waarbij er sprake is van ongewenste intimiteiten waarbij non-verbaal of verbaal de persoonlijke integriteit wordt overschreden.
Trifier biedt een programma aan om dit onderwerp bespreekbaar te maken, leidinggevenden toe te rusten en medewerkers bewust en bekwaam te maken in het stellen van grenzen en het problematiseren van dergelijk gedrag.
Het thema ‘ongewenste intimiteiten’ is nauw verwant aan het thema ‘omgaan met grensoverschrijdend gedrag’, een thema dat wij reeds jaren binnen veel organisaties verzorgen. De ongewenste intimiteiten of intimidatie van patiënten en bezoekers komen daar al kort aan de orde en worden meegenomen in bij de kennis- en vaardigheidsonderdelen van de training.
Het is complexer wanneer het grensoverschrijdende gedrag plaatsvindt tussen collega’s. Samenwerken vindt plaats in de relatie met anderen, soms is daarbij de zowel de fysieke als mentale afstand klein. Schouder aan schouder en soms in intensieve en indrukwekkende situaties lijken grenzen wat vager. Er spelen dan culturele, persoonlijke en contextuele factoren een rol waarbij ook nog gezagsverhoudingen en afhankelijkheden een rol kunnen spelen.
Deze zijn zelden zwart-wit en het vraagt bewustwording, persoonlijke ontwikkeling en het vaardig stellen van grenzen om er handen en voeten aan te geven. Het enige dat zwart-wit gesteld kan worden is dat niemand last zou mogen hebben van ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag.
Trifier haalt het onderwerp graag uit de ‘dramadriehoek’. Deze driehoek, voortkomend uit de transactionele analyse, geeft aan dat wanneer je denkt in ‘dader’-‘slachtoffer’ en ‘redder’ het erg lastig is om tot een volwassen oplossing te komen. Het is belangrijk om heel helder te zijn over de boodschap dat ‘ongewenste intimiteiten niet toelaatbaar zijn’ om dan vervolgens te kijken naar je eigen rol in het geheel.
Daar ligt de uitdaging, immers als je het doet, als je het ziet of als het je overkomt; er ligt voor iedereen een plicht. Daarbij kunnen vragen worden gesteld als:
Bovendien rapporteerde bijna 15% van de zorgverleners dat zij te maken hebben gehad met seksuele intimidatie in de zorgomgeving. Deze cijfers benadrukken de urgentie om deze kwesties aan te pakken en te streven naar een veilige omgeving voor alle betrokkenen.
Uit de recente Publieksmonitor van het Nationaal actieprogramma seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld (hierna: NAP) bleek dat 1 op de 2 Nederlanders seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft meegemaakt, waarvan 73% van alle vrouwen en 23% van alle mannen (bron: Publieksmonitor Seksueel Grensoverschrijdend Gedrag 2023). Het komt overal voor, dus ook op de werkvloer. Collega’s, bij leidinggevenden, maar ook onder klanten, patiënten en anderen hebben hiermee te maken. (uit: Handreiking opvolging meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag)
Het bespreekbaar maken van ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag binnen zorgorganisaties een grote uitdaging. Er heerst vaak een cultuur van stilte en schaamte rondom deze onderwerpen, waardoor slachtoffers terughoudend kunnen zijn om hun ervaringen te delen. Bovendien kunnen zorgverleners terughoudend zijn om collega’s aan te spreken op hun gedrag of vermoedens van misstanden te melden, uit angst voor repercussies of verstoring van de werkrelaties.
Het doorbreken van deze stilte en het creëren van een open en transparante omgeving waarin sociale veiligheid bespreekbaar is, is van essentieel belang. Zorgorganisaties moeten een cultuur bevorderen waarin iedereen zich veilig voelt om hun ervaringen te delen en vertrouwen hebben in een adequate en rechtvaardige reactie. Dit vereist een actieve inzet van leidinggevenden om bewustwording te creëren, beleid en procedures op te stellen en training en ondersteuning te bieden aan alle medewerkers.
Door sociale veiligheid serieus te nemen en een proactieve benadering te hanteren, kunnen zorgorganisaties een omgeving creëren waarin ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag niet getolereerd worden. Het waarborgen van de veiligheid en het welzijn van zorgverleners en zorgontvangers moet een prioriteit zijn voor elke zorgorganisatie, en het is van cruciaal belang dat dit onderwerp openlijk en transparant wordt besproken om positieve verandering te bewerkstelligen.
Ons aanbod
Binnen de organisaties werken medewerkers nauw samen met elkaar en met bezoekers en patiënten. Er wordt intensief gecommuniceerd binnen en tussen disciplines en in die communicatie vindt er soms wrijving of spanningsopbouw plaats. In een enkele situatie leidt dat tot grensoverschrijdend gedrag waarbij persoonlijke grenzen worden overschreden en er een conflictueuze situatie ontstaat. Er zijn ook situaties waarbij er sprake is van ongewenste intimiteiten waarbij non-verbaal of verbaal de persoonlijke integriteit wordt overschreden.
Trifier biedt een programma aan om dit onderwerp bespreekbaar te maken, leidinggevenden toe te rusten en medewerkers bewust en bekwaam te maken in het stellen van grenzen en het problematiseren van dergelijk gedrag.
Het thema ‘ongewenste intimiteiten’ is nauw verwant aan het thema ‘omgaan met grensoverschrijdend gedrag’, een thema dat wij reeds jaren binnen veel organisaties verzorgen. De ongewenste intimiteiten of intimidatie van patiënten en bezoekers komen daar al kort aan de orde en worden meegenomen in bij de kennis- en vaardigheidsonderdelen van de training.
Het is complexer wanneer het grensoverschrijdende gedrag plaatsvindt tussen collega’s. Samenwerken vindt plaats in de relatie met anderen, soms is daarbij de zowel de fysieke als mentale afstand klein. Schouder aan schouder en soms in intensieve en indrukwekkende situaties lijken grenzen wat vager. Er spelen dan culturele, persoonlijke en contextuele factoren een rol waarbij ook nog gezagsverhoudingen en afhankelijkheden een rol kunnen spelen.
Deze zijn zelden zwart-wit en het vraagt bewustwording, persoonlijke ontwikkeling en het vaardig stellen van grenzen om er handen en voeten aan te geven. Het enige dat zwart-wit gesteld kan worden is dat niemand last zou mogen hebben van ongewenste intimiteiten en grensoverschrijdend gedrag.
Trifier haalt het onderwerp graag uit de ‘dramadriehoek’. Deze driehoek, voortkomend uit de transactionele analyse, geeft aan dat wanneer je denkt in ‘dader’-‘slachtoffer’ en ‘redder’ het erg lastig is om tot een volwassen oplossing te komen. Het is belangrijk om heel helder te zijn over de boodschap dat ‘ongewenste intimiteiten niet toelaatbaar zijn’ om dan vervolgens te kijken naar je eigen rol in het geheel.
Daar ligt de uitdaging, immers als je het doet, als je het ziet of als het je overkomt; er ligt voor iedereen een plicht. Daarbij kunnen vragen worden gesteld als:
- Ga jij weleens over grenzen van een ander heen?
- Hoe is het om daarop gewezen te worden?
- Ben je weleens getuige geweest?
- Wat heb je daar mee gedaan?
- Is het je weleens overkomen?
- Heb je je grens kunnen stellen?
- een campagne of gedragscode waarin de norm helder gesteld wordt: ‘ongewenste intimiteiten zijn niet toelaatbaar; als je het doet, als je het ziet of als het je overkomt; we hebben samen de plicht om het uit te bannen’. Deze campagne kan door het de organisatie worden opgezet.
- Gesprekstafels waar Trifier binnen teams of vakgroepen het gesprek begeleid wordt over het thema. Het doel is bewustwording en helder met elkaar erkennen van de verplichting om er samen wat aan te doen.
- Een training van een dag waarin Trifier de medewerkers werken leren met de drie aspecten van ongewenste intimiteiten; je eigen rol, zowel als dader, redder of slachtoffer. Daar horen ook de territoriale vaardigheden bij zoals het stellen van grenzen, het aanspreken van anderen en het stoppen van het gedrag. Deze training kan zowel de collegiale contacten als de contacten met patiënten en bezoekers betreffen.
- Een training van een dag voor leidinggevenden in het bespreekbaar maken van het onderwerp in de teams, het ondersteunen van medewerkers die een melding maken en het aanspreken van medewerkers die de grens overtreden.
